Fazla çalışma ücreti haftalık 45 saati aşan çalışmalar için ödenir. Bir işyerinde fazla çalışma yaptırılacak işçilerden buna ilişkin onay alınması gerekmektedir. İşverence işçiden fazla çalışma yaptırılmasına ilişkin nasıl onay alınması gerektiği “İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliğinde” düzenlenmiştir.
Fazla çalışma için işçinin onayının alınması zorunludur
Sözünü ettiğimiz yönetmeliğin “Fazla Çalışma Yaptırılacak İşçinin Onayı” başlıklı 9. maddesinde aynen;
Fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma yaptırmak için işçinin yazılı onayının alınması gerekir. Zorunlu nedenlerle veya olağanüstü durumlarda yapılan fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma için bu onay aranmaz.
Fazla çalışma ihtiyacı olan işverence bu onay iş sözleşmesinin yapılması esnasında ya da bu ihtiyaç ortaya çıktığında alınır ve işçi özlük dosyasında saklanır. Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapmak istemeyen işçi verdiği onayı otuz gün önceden işverene yazılı olarak bildirimde bulunmak kaydıyla geri alabilir.
şeklindedir.
Buna göre işveren iki şekilde fazla çalışma onayı alabilir:
-
İş sözleşmesinde ihtiyaç halinde fazla çalışma yapılacağına yönelik düzenleme yapılabilir
İş sözleşmesinde ihtiyaç halinde fazla çalışma yapılacağına yönelik düzenleme bulunduğu durumda ayrıca yazılı onaya gerek bulunmamaktadır. İş sözleşmesini imzalayan işçi ihtiyaç halinde fazla çalışma yaptığını zaten kabul etmiş olacaktır. Bu durumda işçi fazla zorunlu nedenler olmadığı sürece fazla çalışma yapmaktan kaçınamaz.
-
İş sözleşmesinde düzenleme yoksa her yıl işçinin ihtiyaç halinde fazla çalışma yapacağına ilişkin yazılı onay belgesi düzenlenebilir.
İş sözleşmesinde fazla çalışma yapılacağına ilişkin düzenleme yoksa işveren her yıl işçiden fazla çalışma yapacağına ilişkin onay almak zorundadır. Eğer bu onay yoksa işçiye zorunlu durumlar hariç fazla çalışma yaptırılması mümkün olmayacaktır.
Yukarıda yer verdiğimiz yönetmelik gereğince işçi fazla çalışma onayı vermiş olsa bile 1 ay öncesinden işverene bildirerek bu onayı geri alabilir. Bu durumda da işveren işçiye fazla çalışma yaptıramaz.
Fazla çalışma onayı veren işçi fazla çalışma yapmazsa ne olur?
Fazla çalışma onayı veren işçi zorunlu durumlar hariç (hastalık vb) fazla çalışma yapmadığı durumda işveren açısından iş sözleşmesini haklı nedenle yani tazminatsız olarak fesih imkanı ortaya çıkar.
Buna ilişkin Yargıtay 9. Hukuk Dairesi vermiş olduğu bir kararında fazla çalışma onayı verdiği halde hiç bir mazereti olmadan fazla çalışma yapmayan işçinin iş sözleşmesinin haklı nedenle feshedileceğine hükmetmiştir. Söz konusu karar özeti aşağıdaki gibidir.
Özellikle davacı tanığı, işverenin davacıdan fazla mesai yapmasını istediğini, davacının fazla mesaiye kalmadığını, bu nedenle yapılan işin aksadığını, davacının fazla mesai yapmaması nedeni ile diğer işçilerin fazla çalışmasına neden olduğunu beyan etmiştir. Bu olguya göre davalı işverenin normal mesai saatleri dışında davacıdan fazla mesai yapmasını istediği, davacının fazla mesai kalmaması üzerine, iş sözleşmesinin feshedildiği sabittir. Ancak işçinin fazla mesai yapması için öncelikle yukarda belirtilen 41. Madde ve bu madde ile ilgili yönetmelik hükmü gereği davacının işçinin her yıl için yılbaşında onayının alınması gerekir, işverenin fazla mesai konusunda işçinin yılbaşında onayını alıp almadığı araştırılmış değildir. Yapılacak araştırma sonunda fazla mesai yapılması konusunda davacının onayı alınmış ise fazla mesai kalmadığı için iş sözleşmesinin feshi geçerli nedene dayandığı kabul edilmeli ve davanın reddine karar verilmelidir. Aksi halde ise fesih geçerli nedene dayanmadığından, davanın kabulü gerekir. Eksik inceleme ile karar verilmesi hatalıdır (9. Hukuk Dairesi 22.02.2010 tarih, 2010/2551 Esas, 2010/4290 Karar)
Fazla çalışma onayı vermeyen işçiye fazla çalışma yaptırılırsa ne olur?
İşçi fazla çalışma için onay vermediği durumda işveren tarafından fazla çalışma yapmaya zorlanamaz. bu durumda işçi açısından haklı fesih imkanı ortaya çıkacağı kanaatindeyiz. Diğer yandan işçi yılda en fazla 270 saat fazla çalışma yapabilir. Başka bir anlatımla işçi onay vermiş olsa bile bir yılda en fazla 270 saat fazla çalışma yapabilir. 270 saati aşan süreler için fazla çalışmaya zorlanamayacağı kanaatindeyiz. böyle bir durum ortaya çıktığında da işçi lehine iş sözleşmesini haklı nedenle fesih imkanı doğacağını değerlendiriyoruz.