İş Kanununa göre yasal çalışma süresi haftalık 45 saat olarak belirlenmiştir. Haftalık 45 saati aşan çalışmalar için fazla çalışma (mesai) ücreti ödenmesi gerekmektedir. İş Kanunun Çalışma Süresi başlıklı 63. maddesinde aşağıdaki gibi düzenleme yapılmıştır.
Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırkbeş saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır…. Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde onbir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabilir…
Haftalık 45 saati aşan çalışma için fazla mesai ücreti ödenir
Yukarıda belirttiğimiz yasa maddesi ve Yargıtay içtihatlarına göre yasal olarak işçi en fazla haftalık 45 saat çalıştırılabilecektir. Haftalık 45 saati aşan çalışmalar için ise fazla çalışma ücreti ödenecektir.
Haftalık çalışma süresinin günlük 11 saati aşmayacak şekilde planlanması gerekmektedir. Buna göre;
- Haftalık 45 saat haftanın günlerine eşit dağıtılacak şekilde planlanır. Örneğin işçi haftanın 6 günü çalışıp 1 gün hafta tatili yapıyorsa günlük çalışma süresi ara dinlenme süreleri hariç günlük 7,5 saat olması gerekir.
- İşin gereği bazı günler 7,5 saati aşan çalışmalar yapılabilir. Taraflar anlaşarak ara dinlenmeler hariç 11 saati geçmeyecek şekilde 45 saatlik süreyi haftanın günlerine dağıtılabilir. Örneğin ara dinlenmeler hariç haftanın 3 günü 10 saatten 30 saat, 2 günü ise 7,5 saatten 15 saat olmak üzere haftanın 5 gününe çalışma süresi dağıtılabilir.
- Yapılan çalışmalar haftalık 45 saati aştığı durumda aşan süre kadar fazla çalışma ücreti ödenir.
İşçinin haftalık çalışma süresi 45 saati aşmasa bile bazı günlere ilişkin çalışma süresi 11 saati aşarsa ne yapılması gerekir?
Haftalık çalışma süresi 45 saati aşmasa bile günlük 11 saati aşan çalışmalar için fazla çalışma ücreti ödenir
İşçinin haftalık çalışma süresi 45 saati aşmadığı durumda günlük çalışma süresine bakılması gerekir. Eğer 11 saati aşan günlük çalışma süresi var ise bu durumda 11 saati aşan çalışmalar için fazla çalışma ücreti ödenmesi gerekmektedir. Bunu bir örnekle açıklayalım.
İşçimizin rutin çalışmasının haftanın 6 günü günlük 7,5 saat olduğunu düşünelim. Buna göre işçimizin haftalık çalışma süresi 45 saat olacaktır. Yani fazla çalışma ücreti alamayacaktır. Ancak işçimizin 1 gün raporlu olduğunu varsayalım. İşveren haftalık 45 saati tamamlamak için işçiye istirahat gününden sonraki gün 15 saat çalıştırdığını kabul edelim.
Buna göre işçimiz haftanın 4 günü 7,5 saatten 30 saat çalışmış, bir gün rapor kullanmış, sonraki gün ise 15 saat çalışarak toplamda haftalık 45 saati tamamlamış olacaktır. Normalde işçimize, haftalık çalışma süresi 45 saati aşmadığından, fazla çalışma ücreti ödenmeyecektir. Ancak konu edindiğimiz hafta işçimizin çalışma günlerinden birindeki çalışma süresi 11 saatten fazla yani 15 saattir. Bu durumda işçimizin haftalık çalışma süresi 45 saati aşmasa bile 11 saati aşan çalışılan gün için fazla çalışma ücreti ödenmesi gerekecektir. Örneğimizde işçimizin 15 saat çalıştığı gün için 11 saati aşan 4 saatlik fazla çalışma hakkı oluşmuştur.