Yeni alt işverenler işçilerin ücretinde indirim yapabiliyor
Alt işveren nezdinde çalışan işçiler, işyerleri ve yaptıkları iş değişmediği halde alt işverenin değişmesiyle zaman zaman ücretlerinde indirim yapılmasıyla yüz yüze kaldıkları bilinmektedir. Özellikle büyük işyerleri asıl işleri dışında örneğin güvenlik, temizlik, yemek vb işler için taşeron firmalarla anlaşarak işçi çalıştırdıkları bilinmektedir. Bu tür firmaların çalıştığı taşeron firmalar değiştiği zaman işçi aynı işyerinde çalışmaya devam ediyor, ancak çalışmasını yeni taşeron firma nezdinde sürdürüyor.
İş Mahkemelerinde açılan davaların bir çoğu değişen taşeron firma nedeniyle işçinin ücretinde indirim yapılması oluşturduğunu müşahede ediyoruz. Yeni taşeron firma işçinin fiili olarak aldığı ücreti dikkate almadan kendi belirlediği ücret üzerinden ödeme yapmayı tercih ediyor. Bu yazımızda yapılan bu uygulamanın değerlendirmesini yapacağız.
Ücrette indirim yapılması işçinin onayına bağlı
Taşeron firmaların bu tutumu iş mevzuatı açısından geçerli mi? İşçinin çalıştığı işyeri ve yaptığı iş değişmediği halde yeni taşeron firma işçinin ücretinde indirim yapabilir mi?
4857 sayılı İş Kanunu’nun 22 nci maddesinde işyeri koşullarında yapılan esaslı değişikliğin hangi şartlarda geçerli olacağı belirlenmiştir. Buna göre işveren iş sözleşmesiyle veya iş sözleşmesinin eki niteliğindeki personel yönetmeliği ve benzeri kaynaklar ya da işyeri uygulamasıyla oluşan çalışma koşullarında esaslı bir değişikliği ancak işçiye yazılı olarak bildirmek suretiyle yapması gerekmektedir. Bu şekle uygun olarak yapılmayan değişiklikler işçiyi bağlamamaktadır. Ayrıca bu değişikliği işçinin değişikliğin kendisine bildirilmesinden itibaren 6 işgünü içinde yazılı olarak kabul kabul etmesi gerekir. İşçi kabul etmediği durumda değişiklik geçerli olmayacaktır.
Anılan yasının 62 nci maddesinde aynen; “Her türlü işte uygulanmakta olan çalışma sürelerinin yasal olarak daha aşağı sınırlara indirilmesi veya işverene düşen yasal bir yükümlülüğün yerine getirilmesi nedeniyle ya da bu Kanun hükümlerinden herhangi birinin uygulanması sonucuna dayanılarak işçi ücretlerinden her ne şekilde olursa olsun eksiltme yapılamaz.” hükmü yer almaktadır.
Bu kapsamda işçinin yaptığı iş ve işyeri değişmediği sürece değişen alt işverenler işçinin ücretinde indirim yapamayacaklardır. Yapsalar bile bu geçerli olmayacaktır.
Ücrette indirim yapılmasına ilişkin örnek olay
Güvenlik ihtiyacını taşeron firmadan satın alan özel bir hastaneyi düşünelim. 10 güvenlik personeli çalıştıran bu hastanede işçilere asgari ücretin % 10 fazlasıyla ücret ödeniyor. İki sene sonra alt işvereni değiştiriyor. Ancak değişen alt işveren işçilere asgari ücretin % 5 fazlasıyla ücret ödemeye başlıyor. Böylece işçilerin işyerinde ve yaptıkları işlerde değişiklik olmadığı halde ücretlerinde indirim yapılmış oluyor. İşten atılma korkusuyla işçiler bu durumu kabul etmek zorunda kalıyorlar. Kabul etmeyen işçilerin iş sözleşmeleri de çeşitli bahanelerle ileri sürülerek haklarında düzenlenen tutanaklar ile feshediliyor. Peki işçilerin bu durumda ne tür yasal hakları olacaktır?
Ücrette yapılan indirime ilişkin Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin kararı
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 19.04.2022 tarih ve 2022/4199 Esas, 2022/4787 karar sayılı içtihadında özetle;
iş sözleşmesinin esaslı unsurlarından olan ücret konusunda işçi aleyhine yapılacak bir değişikliğin geçerli olabilmesi için bunun 4857 sayılı İş Kanunu’nun 22 nci maddesinde belirtilen koşullar çerçevesinde gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Anılan madde hükmü uyarınca ücrette yapılacak indirimin yazılı olarak işçiye bildirilmesi üzerine işçinin de bu değişikliği altı iş günü içerisinde yazılı olarak kabul etmesi durumunda ücrette yapılacak değişiklik geçerli hale gelir. Ancak iş sözleşmesinin esaslı unsurlarında yapılacak değişikliğin kabulü işçi tarafından yazılı bir muvafakat bildirimi ile yapılabileceği gibi taraflar arasında imzalanacak yeni bir iş sözleşmesi vasıtası ile de yapılabilir. Bu şekilde yapılmayan değişikler geçerli değildir.
Davalı veya alt işverenler tarafından davacı işçinin ücretinde yapılan indirim için işçiden yazılı bir muvafakat alınmadığı; fakat dava konusu edilen sürede değişen alt işverenler ile davacı arasında iş sözleşmeleri imzalandığı anlaşılmaktadır. Davacı ile alt işverenler arasında imzalanan ve ücret miktarının yazılı olduğu iş sözleşmeleri 4857 sayılı İş Kanunu’nun 22 nci maddesi kapsamında ücrette yapılan indirimi işçinin yazılı olarak kabul ettiğini gösterir ve bu tarihten itibaren ücrette yapılan indirim geçerli hale gelir. Bu sebeple yeni iş sözleşmesi yapılarak ücretin indirilmesine işçi tarafından muvafakat edildikten sonra fark ücret talep edilmesi mümkün olmadığından reddi gereken davanın kabulü hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir.
Ücrette yapılan indirimin geçerli olmasının şartları
- Yapılacak indirimin işçiye yazılı olarak bildirilmesi gerekir
- İşçinin 6 gün içinde ücrette değişikliğe yazılı onay vermesi gerekir
- Veya yeni sözleşme imzalanması gerekir
- Yöne sözleşmenin işçinin baskı altında kalmadan imzalaması gerekir
Ücrette indirim yapılmasını kabul etmeyen işçi ne yapabilir?
İşçi ücrette indirim yapılmasını kabul etmek zorunda değildir. Bunu kabul etmediği durumda işverenin işçiyi aynı şartlarda çalıştırması gerekir. İşçi ücrette yapılan indirime onay vermediği yada buna ilişkin yeni iş sözleşmesini imzalamadığı takdirde işveren gerekçesini bildirerek iş sözleşmesini feshedebilir. Bu durumda işçi kıdem ve ihbar tazminatına hak kazanır.
İşçi baskı yoluyla, işten atılma korkusuyla iş sözleşmesini imzaladığı takdirde kendisi iş akdini feshedebilir. Bu durumda iş mahkemelerine açacağı dava ile kıdem tazminatı talebinde bulunabilir. İş sözleşmesini imzalamak zorunda kaldıktan sonra bir süre çalışmaya devam ederse açacağı davada ücret farkı da talep edebilir.
Yeni iş sözleşmesini imzalayan işçi, dava açtığı zaman irade fesadı nedeniyle sözleşmeyi imzaladığını kanıtlaması gerekir. Örneğin işten atılmakla tehdit edildiğini, işverenin baskısı sonucu vb nedenlerle yeni iş sözleşmesini imzaladığını kanıtlamalıdır.