Uluslararası çalışan tır şoförlerinin seferleri 10, 15 gün veya daha fazla sürdüğü yani ayda bir veya iki sefer yapacak şekilde çalıştıkları bilinmektedir. Uluslararası tır şoförlerine aylık ücret olarak asgari ücret ve sefer başına prim ödenmektedir. Ancak sözleşmesi fesih olan uluslararası tır şoförlerinin açtığı alacak davalarında genel olarak ücret konusunda anlaşmazlık olduğu görülmektedir.
İşverenler ödenen sefer primlerinin veya harcırahların yapılan masraflara yönelik ödeme olduğunu belirterek işçinin alacaklarının hesaplanmasında sefer primlerinin dikkate alınmaması gerektiğini savundukları görülmektedir.
Uluslararası tır şoförlerine ödenen sefer primleri (harcırahlar) temel ücretin bir unsuru mudur?
Bilindiği gibi ücret asgari ücretin altında kalmamak şartıyla işçi ve işveren arasında istenildiği şekilde belirlenebilir. Uluslararası tır şoförleri ise uygulamada temel ücret ve sefer başı prime göre çalışmakta oldukları bilinmektedir. Temel ücret olarak asgari ücret kabul edilmektedir. sefer başına prim ise şoförün uluslararası gittiği lokasyonlara göre değişmektedir. Açılan davalarda sorun tam bu noktada çıkmaktadır. sefer başına ödenen primlerin ücretin bir unsuru olup olmadığı tartışma konusu olabilmekte. Buna göre de işçinin ihbar, kıdem tazminatı ile fazla çalışma gibi diğer alacakları da etkilenmektedir.
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 14.01.2016 tarih ve 2015/3387 Esas, 2016/775 Karar sayılı ilamında aşağıdaki gibi hükmü kurmuştur.
Somut uyuşmazlıkta; davacı uluslararası tır şoförü olup, davacının ücreti, asgari ücret + sefer primi toplamından oluşmaktadır. Sefer primi ve asgari ücret, ücretin kendisi olup, yıllık izin ücreti ve genel tatil ücreti alacaklarının bu miktarlar üzerinden hesaplanması gerekirken, sadece asgari ücret temel alınarak hesap yapılan bilirkişi raporuna itibarla hüküm kurulması hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir.
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 14.01.2021 tarihli ve 2020/3659 Esas, 2021/1063 Karar sayılı ilamında aşağıdaki gibi hüküm kurmuştur.
Tır şoförleri, yurt içine veya yurt dışına sefer yapmak üzere iki şekilde çalışabilirler… Uluslararası alanda çalışan tır şoförlerinin ücretleri genelde asgari ücret ve sefere bağlı prim esasına göre belirlenmektedir. Bazı işveren uygulamalarında ise garanti ücret olarak adlandırılan asgari ücret ödenmeyip, sadece sefere bağlı prim ödemesi yapılmaktadır. Bu ihtimalde de tır şoförünün ücreti salt sefer primlerinden oluşur. Sefer primi, uygulamada harcırah olarak adlandırılmakta ve gidilen ülkeye göre değişkenlik gösterebilmektedir. Sözü edilen sefer primi, yol geçiş ücretleri ve diğer masraflar için verilen, Türkiye’ye dönüşte belge karşılığı kapatılan avanstan farklı olup, tamamen işçiye ödenen ücret niteliğindedir. Yerleşik Yargıtay kararlarında da uluslararası alanda faaliyet gösteren tır şoförlerinin yasal asgari ücretle çalışmayacağı kabul edilmektedir. Uluslararası taşımacılık işinde çalışan tır şoförünün aylık ücretinin tartışmalı olması durumunda, tarafların ikame ettikleri delillerle kesin bir sonuca ulaşılamaması halinde ilgili işçi ve işveren meslek kuruluşları ile gerektiğinde sendikalardan ücret araştırması yapılmalıdır. İşçinin çalıştığı süre içinde taşıma işini gerçekleştirdiği ülkeler belirtilerek sefer başına ne kadar ücret alabileceği belirlenmeli ve dosya kapsamındaki diğer delillerle birlikte değerlendirmeye tabi tutularak sonuca gidilmelidir. Sefer primi hesabı yönünden işçinin aylık veya yıllık sefer sayılarının tartışmalı olması ve bu konunun diğer delillerle kesin olarak kanıtlanamaması durumunda işçinin yurda giriş ve çıkış kayıtları emniyet birimlerinden getirtilmeli ve buna göre değerlendirme yapılmalıdır. Yurtdışı sefer primi, ücretin eki olmayıp ücret niteliğinde olmakla tazminata esas ücrette doğrudan dikkate alınır.
Yukarıda yer alan kararlardan da anlaşılacağı gibi uluslararası tır şoförlerinin temel ücretleri asgari ücret ve sefer primlerinin toplamından oluşmaktadır.
Uluslararası çalışan tır şoförlerinin ihbar ve kıdem tazminatının hesabında sefer başına ödenen primler dikkate alınır
Yukarıda yer verdiğimiz Yargıtay kararları dikkate alındığında uluslararası çalışan tır şoförlerinin iş sözleşmesi feshedildiğinde hak kazanmaları durumunda ihbar ve kıdem tazminatlarının hesabında ödenen sefer primleri de dikkate alınacaktır.
Bunu bir örnekle açıklayacak olursak işçimizin 2 ayda ortalama 3 sefer yaptığını varsayalım. Bu durumda işçimiz ayda ortalama 1,5 sefer yapmış olacaktır. Sefer başına 500,00 Dolar ödendiği durumda ayda ortalama olarak 750 dolar sefer primi ödenmiş olacaktır. Bunun karşılığı yaklaşık 14.000,00 TL olmaktadır. Bu tutara asgari ücrette eklenerek işçinin aylık ücreti hesaplanır. İhbar tazminatı ve kıdem tazminatı da bu tutar üzerinden hesaplanır.
Uluslararası tır şoförlerinin fazla çalışma ücreti hesabında sefer primleri dikkate alınır mı?
Tır şoförlerinin fazla çalışma ücreti hesaplanırken de yukarıda hesabını yaptığımız gibi asgari ücret + sefer primi tutarı dikkate alınır. Ancak uluslararası tır şoförlerinin fazla çalışma ücreti yazılı belgeye dayalı olması gerekir. Başka bir anlatımla uluslararası çalışan tır şoförleri tanık beyanlarıyla fazla çalışma iddiasını kanıtlayamaz. Konuya ilişkin daha geniş bilgi için daha önce düzenlediğimiz yazımızı okuyabilirsiniz. Bunun için takograf kayıtları olması gerekir. Takograf kayıtlarıyla fazla çalışma yaptığı belirlenen işçi için yukarıda izahını yaptığımız ücret üzerinden hesaplama yapılması gerekir.
Uluslararası tır şoförlerini yıllık izin ücretlerinin hesabında sefer primleri dikkate alınır mı?
İşçi yıllık izine bir tam yıl çalışması halinde hak kazanacaktır. İş akdi feshedildikten sonra işçinin hak kazandığı halde kullanmadığı yıllık izinler varsa bunlar ücrete dönüşür. Yıllık izne ilişkin daha geniş bilgi için daha önce düzenlediğimiz yazımızı okuya bilirsiniz.
Uluslararası çalışan şoförlerin yıllık izin ücreti hesaplanırken yine asgari ücret ve sefer primleri toplamı üzerinden hesaplama yapılır.