Yargıtay 7. Hukuk Dairesi kapatıldıktan sonra 2020 yılında Yargıtay 22. Hukuk Dairesi de kapatılarak başkan ve üyeleri 9. Hukuk 9. Hukuk Dairesinde görevlendirildi. 9. Hukuk Dairesi üyeleri daireler bu üç daire arasındaki içtihat farklarının giderilmesi için bir araya gelerek 2020 yılında yeni ilke kararları aldılar.
Türkiye Barolar Birliğinin youtube kanalı üzerinde eğitim programı kapsamında görüşleri alınan 9. Hukuk Dairesi Başkanı alınan bu ilke kararlarına açıklık getirmişti. Bu yazımızda 9. Hukuk Dairesinin Alınan ilke kararlarından birisi olan “belirli süreli iş sözleşmesinin süre bitiminde kendiliğinden sona ermesi halinde kıdem tazminatı sorunu” üzerineydi.
Bilindiği gibi belirli süreli iş sözleşmesi, belli bir süre gözetilerek yapılmaktadır. Belirli süreli iş sözleşmesinin bitiminde işçinin kıdem tazminatı alıp alamayacağı hususunda kapatılan 7. ve 22. Hukuk Daireleri ile 9. Hukuk Dairesi arasında içtihat farklılıkları vardı. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi üyelerinin bu hususta aldığı ilke kararını aşağıda özetliyoruz:
Belirli süreli iş sözleşmesinin süresinden önce sonlanması halinde kıdem tazminatı
Belirli süreli iş sözleşmesinin süresinden önce kıdem tazminatına hak kazanacak şekilde sona ermesi halinde işçinin kıdem tazminatı hakkı olacaktır. Örneğin belirli süreli iş sözleşmesinin süresinden önce işçinin emekliliği, askere gitmesi, kadın işçinin evlenmesi vb sebeplerle feshedilmesi halinde işçiye kıdem tazminatı ödenmesi gerekmektedir. Yine işçinin haklı nedenlerle iş akdini feshetmesi veya işverenin haklı olamayan nedenlerle iş sözleşmesini feshetmesi halinde de işçinin kıdem tazminatı talep etme hakkını oluşacaktır.
Belirli süreli iş sözleşmesinin süre sonunda yenilenmeyeceğinin belirtilmesi halinde kıdem tazminatı
İşveren tarafından sürenin bitiminde belirli süreli iş sözleşmesinin yenilenmeyeceğinin işçiye bildirilmesi halinde işçinin kıdem tazminat hakkı bulunmaktadır. Örneğin 2 yıl için yapılan belirli süreli iş sözleşmesinin sonunda işveren sözleşmenin yenilenmeyeceği iradesini ortaya koyarsa işçi kıdem tazminatına hak kazanabilecektir.
İşçi tarafından sürenin bitiminde belirli süreli iş sözleşmesinin yenilemeyeceği iradesini ortaya koyulması halinde işçinin kıdem tazminatı talep hakkı bulunmayacaktır. Örneğin 2 yıl için yapılan belirli süreli iş sözleşmesinin sonunda işçi sözleşmeyi yenilemeyeceğini belirtirse kıdem tazminatı alamayacaktır.
Sözleşmenin kendiliğinden sona ermesi halinde kıdem tazminatı
Yukarıda izah ettiğimiz nedeler dışında belirli süreli iş sözleşmesi kendiliğinden de sona erebilir. Belirli süreli iş sözleşmesinin kendiliğinden sona ermesi halinde 9. Hukuk Dairesinin ilke kararlarına göre işçinin kıdem tazminatı hakkı olmayacaktır. Örneğin belirli süreli hizmet sözleşmesinin süre bitiminde işçi işe gelmedi, işveren de işçinin işe gelmesi veya gelmemesi yönünde hiç bir irade beyanında bulunmadı. Yani sözleşme sürenin sonunda kendiliğinden sona ermiş oldu. Böyle bir durumda işçinin kıdem tazminatı hakkı olamayacaktır.
Ancak bunun istisnasını Yasa gereğince yapılan belirli süreli iş sözleşmeleri oluşturmaktadır.
Öğretmenlerin kıdem tazminatı talebi nasıl karşılanacak?
Belirli süreli iş sözleşmesinin kendiliğinden sona ermesi halinde işçinin kıdem tazminatı hakkı bulunmayacağını yukarıda belirttik. Ancak Yasa gereğince iş akdinin belirli süreli iş sözleşmesi şeklinde yapılmasının zorunlu olduğu işlerde sözleşme kendiliğinden sona erse bile kıdem tazminatı hakkı olacaktır. İş hayatında bunun en sık örneğini özel sektörde çalışan öğretmenler oluşturmaktadır.
Özel sektörde çalışan öğretmeler 5580 sayılı Kanuna göre belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışmaktadırlar. 9. Hukuk Dairesi belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışan öğretmenlerin sözleşmenin kendiliğinden sona ermesi durumunda kıdem tazminatı alabileceklerini belirtmektedir. Örneğin 2 yıl çalışan bir öğretmen son yıl yaptığı belirli süreli iş sözleşmesi kendiliğinden sona erse bile 2 yıl için kıdem tazminatı alabilecektir.
9. Hukuk Dairesinin ilke kararının tam metni
Belirli süreli iş sözleşmesinin süresinden önce kıdem tazminatına hak kazanacak şekilde ter türlü sona ermesinde (emeklilik, işçinin haklı feshi, işverenin haksız feshi vs) kıdem tazminatı talep hakkı mevcuttur.
Belirli süreli iş sözleşmesinin süresinin sonunda yenilenmeyeceğinin işveren tarafından bildirilmesi halinde işçinin kıdem tazminatı hakkı mevcuttur.
Belirli süreli iş sözleşmesinde sözleşmeyi yenilemeyeceğini işçi bildirdiğinde kıdem tazminatı talep edilemez.
Belirli süreli iş sözleşmesinin kendiliğinden sona ermesinde sadece Kanun gereği belirli süreli iş sözleşmesi yapılan hallerle (5580 SY) sınırlı olmak üzere kıdem tazminat talep edilebilir.