4-D Kamu işçilerinin temel iki sorunu
Sitemize gelen geri bildirimlerde 4-D statüsünde çalışan kamu işçilerinin özellikle iki sorunu ön plana çıkmakta. Bunlardan ilki işçinin göreve başlarken imzaladığı sözleşmede belirtilen görev kadrosu dışında daha nitelikli bir görevde çalıştırılması durumunda ortaya çıkan ücret sorunu. Diğeri ise sözleşmede belirtilen görevi dışında başka bir görevde çalıştırılan işçinin sonradan asıl kadrosuna iade edilmesi, başka bir değişle meslek kodu değişikliğinin yapılmaması sorunu.
Ücret yönünden değerlendirme
İşçilerin, idarenin ihtiyacına göre bulunduğu kadro dışında başka kadrolarda da görevlendirildiğine sıkça rastlamaktayız. Örneğin temizlik personeli olarak ataman işçi, kurumun ihtiyacına göre bilgisayar teknisyeni, elektrik teknisyeni, yönetici asistanı veya büro personeli olarak da çalıştırılmaktadır.
Görev kadrosu dışında daha nitelikli bir görevde çalıştırılan 4-D kamu işçilerinin fiili olarak görev yaptığı ücreti alması gerektiği kanaatindeyiz. Örneğin temizlikçi olarak sözleşme imzalayan bir işçi, idarenin ihtiyacına göre elektrik teknisyeni olarak görev çalıştırılıyorsa, elektrik teknisyenine ödenmesi gereken ücretin ödenmesi gerektiğini düşünüyoruz. Nitekim bazı kurumlarca imzalanan Toplu İş Sözleşmelerinde buna ilişkin düzenlemeler yer almaktadır.
Bu toplu iş sözleşmelerinde işçinin asıl kadrosunda çalıştırılmasının esas olduğu belirtiliyor. Ancak işçinin asıl kadrosu dışında daha nitelikli bir görevde çalıştırılması halinde ücretinin fiili olarak yaptığı işe göre verilmesini düzenleniyor. Başka bir anlatımla; işçi temizlikçi olarak göreve başladığı halde, örneğin elektrik teknisyeni olarak çalıştırılması durumunda kendisine elektrik teknisyenine ödenen ücretin verilmesi gerekmektedir. İşçinin teknisyen olarak ihtiyaç duyulan belgelere sahip olup olmadığının bir önemi olmadığını değerlendiriyoruz. Yargıtay’ın kararlılık kazanmış içtihatları da bu yönde.
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 05.10.2020 tarih ve 2017/16279 Esas, 2020/10415 Karar sayılı ilamında da eşit işe eşit ücret ödenmesi gerektiği yönünde içtihat etmiştir.
Dosya kapsamına göre davacı işçiye işyerinde çalışan diğer deverecilere kıyasla daha az ücret ödendiği konusunda tartışma yoktur. Dosya içeriği ve özellikle davalı işveren tanıklarının anlatımlarından, davacının işyerinde başarılı bir işçi olduğu, diğer devereciler hangi işi yapıyorlarsa davacının da aynı işi yaptığı, yeteneğinde veya performansında hiç bir yetersizlik bulunmadığı anlaşılmaktadır.
Dosyadaki mevcut delil durumuna göre davacı cinsiyet ayrımcılığı yönündeki iddiasını kanıtlayamamış ise de işverenin eşit işe eşit ücret ödememesi eşit işlem borcunun ihlali niteliğindedir ve ayrımcılık tazminatının koşulları oluşmuştur. Mahkemece davacının çalışma süresi de dikkate alınarak, anlan yasanın 5. maddesi kapsamında ayrımcılık tazminatına hükmedilmesi gerekirken tazminat talebinin reddine karar verilmesi hatalıdır. Buna göre davacının fark ücretleri de hesaplanmalı ve hüküm altına alınmalıdır.
Nitelikli bir işte görevlendirilen işçi sonradan görev kadrosuna iade edilebilir mi?
4-D kamu işçilerinin yaşadığı ikinci sorun ise görev kadrosundan daha nitelikli bir işte çalıştırıldıktan bir süre sonra görev kadrolarına iade edilmeleridir. Sitemize gelen geri bildirimlerde örneğin temizlik personeli olarak sözleşme imzalayan işçi yıllar boyunca elektrik teknisyeni olarak görevlendiriliyor. Ancak sonradan idare işçiyi sonradan daha niteliksiz olan başka bir göreve veya eski kadrosuna iade ediyor. Peki idare temizlik personeli olarak başlayan ancak çalıştığı süre boyunca daha nitelikli işte görev yapan bir işçiyi yeniden eski kadrosunda çalıştıra bilir mi?
İş mevzuatı dikkate alındığında çalıştırılamayacağı kanaatindeyiz. Yukarıda 4-D kamu işçilerine ilişkin sendika ve kurumları arasında yapılan Toplu İş Sözleşmelerinde genellikle işçilerin görev bölümüne ilişkin düzenlemelere yer verildiğini belirtmiştik. Bu düzenlemelerde genellikle her işçinin kendi görev kadrosunda çalıştırılması gerektiği belirtiliyor. Ancak ihtiyaca göre işçinin kadrosu dışında daha vasıflı bir çalıştırılması halinde, bir yılın sonunda artık vasıfsız bir işte çalıştırılamayacağını düzenliyor. Bu kapsamda işçilerin artık fiili olarak çalıştığı nitelikli işten daha niteliksiz bir işe verilemeyeceğini karara bağlıyor.
Ne yapılabilir?
İşçiler, görev kadrosundan daha nitelikli işte görevlendirildiği dönemde meslek kodu değişikliği için dava açabilirler. Esasında işçinin, bağlı bulunduğu sendika yetkilileri ile idare arasında çözüm için diyalog sağlaması en uygunudur. Ancak çözüm sağlanamıyorsa açılacak davalar ile fiili olarak çalıştığı işle ilgili meslek kodu değişikliğini sağlayabilir.
İkinci husus da görev değişikliği nedeniyle iş mahkemelerinde dava açılacağı kanaatindeyiz. Buradaki dava meslek kodunun değiştirilmesine ilişkin dava değildir. Bu dava yukarıda izahını yaptığımız TİS düzenlemeleri gereğince en az 1 yıl nitelikli bir işte çalıştırılmaları nedeniyle artık vasıfsız bir işte çalıştırılamayacaklarına yönelik bir dava olacaktır. Nitekim bir çok Yargıtay kararında işçi lehine hüküm çıktığı bilinmektedir.
