Bu yazıda, sosyal medya üzerinden takip eden bir ziyaretçi sorusu üzerinden, fazla çalışma ücreti ödenmeyen işçinin fazla çalışma süresine ve haklarına ilişkin uzman görüşü değerlendirmelerine yer verilecektir.
Soru: Merhaba dönüş yapar mısınız bilmiyorum ama eşimin çalışma saatiyle ilgili sorum olacak. Eşim plastik fabrikasında 12 saat çalışıyor kısaca vardiyasını yazayım. sabah 8 akşam 8 paydos bu şekilde 4 gün gidiyor 5 ve 6. gün işe gitmiyor 7 günün akşam 8 de gidiyor sabah 8 de çıkıyor böyle de 4 gün gidiyor 4.gün sabah işten geliyor 5 gün gitmiyor 6 gün sabah işe gidiyor bu döngü böyle devam ediyor. ücreti asgari ücret alıyor mayıs ayında 3. Yılını dolduracak artı makine başında iş yerinin aldırdığı belge ile operatör olarak unvan vermişler. Yalnız bordrosunu yazılı üst kısmını göstermeden imza attırıp kendilerinde kalıyor kredi çekeceğim dediği zaman imzaladığı bordrodan hariç başka bordro çıkartıp veriyorlar bizim iş hakkımızı yasal olarak nasıl fesih ederiz. 12 saat üzerinden ücretimizi alabiliriyiz. Artı pandemide de esnek çalışma var dediler 6 ay işe gelirsiniz devletin ödediğinin eksiğini biz öderiz dediler gelemsek evde dursak diye söyleyince de 6 sonra çağırmaya biliriz demişler. Yani üstü örtülü gelirsen çalışırsın demeye getirmiş şirket; sigorta yok 6 ay yarım maaş diyelim. yardımcı olursanız memnun olurum. Yada ne yapmalıyız.
Cevap: Yöneltilen soruda verilen bilgilere göre öncelikle haftalık çalışma süresine göre haftalık fazla çalışma yapılıp yapılmadığına ilişkin değerlendirme yapalım. Bu değerlendirme üzerine haklarınıza ilişkin görüşümüzü belirtelim.
Vardiyalı sistemde 12 saat çalışan işçinin fazla çalışma ücreti
Sorunuzda haftada 4 günü 08.00 – 20.00 saatleri arasında çalışıp 2 gün dinlendiğinizi, haftanın yedinci günü 20.00 – 08.00 saatleri arasında çalışmaya başlayıp bu şekilde 4 gün çalıştıktan sonra beşinci gün dinlenip altıncı gün 08.00 – 20.00 saatleri arasında çalışmaya başladığınızı ve çalışma döngüsünün bu şekilde devam ettiğini belirtiyorsunuz.
Belirttiğiniz çalışma saatlerine göre günde 12 saatten yasa ve yargı kararları gereğince 1,5 saat ara dinlenme süresi düşüldüğünde günlük çalışma süreniz 10,5 saat olacaktır. Geçmişe yönelik fazla çalışma yapıp yapmadığınızı değerlendirdiğimiz için çalışma döngünüze göre ortalama olarak haftada kaç saat fazla çalışma yaptığınızı belirlememiz gerekiyor. Haftanın pazartesi günü 09.00 – 20.00 vardiyasında çalıştığınızı kabul edersek, çalışma döngünüze göre 8 hafta sonra tekrara pazartesi günü 08.00 – 20.00 vardiyasında ilk çalışmanıza başlayacaksınız. Çalışma döngünüze ilişkin tablo aşağıda yer alamkat.
| 1. hafta | 2. hafta | 3. hafta | 4. hafta | 5. hafta | 6. hafta | 7. hafta | 8. hafta | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pazartesi | 08- 20 | 20- 08 | 08- 20 | 20- 08 | 08- 20 | 20 – 08 | ||
| Salı | 08 – 20 | 20-08 | 08- 20 | 20 – 08 | 08 – 20 | 20- 08 | ||
| Çarşamba | 08.- 20 | 20-08 | 08- 20 | 20- 08 | 08 – 20 | 20- 08 | ||
| Perşembe | 08- 20 | 20- 08 | 08 – 20 | 20- 08 | 08 – 20 | 20- 08 | ||
| Cuma | 08-20 | 20- 08 | 08- 20 | 20 – 08 | 08- 20 | 20 – 08 | ||
| Cumartesi | 08 – 20 | 20- 08 | 08 – 20 | 20 – 08 | 08- 20 | |||
| Pazar | 20 – 08 | 08.- 20 | 20- 08 | 08 – 20 | 20- 08 | |||
| Çalışılan Gün | 5 | 6 | 5 | 4 | 6 | 5 | 5 | 4 |
Yukarıda yer alan çalışma döngünüze göre 8 haftalık çalışma döngünüze göre haftalık ortalama çalışma süreniz 52,5 saat olacaktır. Buna göre haftalık ortalama fazla çalışma süreniz ise (52,5 – 45=) 7,5 saat olacaktır. Buda ayda ortalama 30 saat fazla çalışma süresine denk gelmektedir.
Ücret bordrolarının imzalatıldığı durumda işçinin fazla çalışma ücret talebi olabilir mi?
Yöneltilen soruda ücretin asgari ücret olduğu, ücret bordrolarının imzalatıldığı belirtiliyor. Ancak ücret bordrolarında fazla çalışma tahakkuku bulunup bulunmadığından bahsedilmiyor.
İmzalı ücret bordrolarında fazla çalışma tahakkukları bulunuyorsa işçinin bordroda tahakkuk eden fazla çalışma süresinden daha fazla çalışma yaptığını iddia etmesi ancak yazılı delille mümkün olacaktır. İmzalı ücret bordrolarında fazla çalışma tahakkuku yoksa işçi tanık beyanıyla da fazla çalışma iddiasını kanıtlayabilecektir.
İmzalı ücret bordrolarında fazla çalışma tahakkuku bulunması
İmzaladığınız bordrolarda fazla çalışma tahakkuku varsa bordroda kayıtıl fazla çalışma süresinden daha fazlasını yaptığınızı ancak işyeri kayıtlarıyla kanıtlayabilirsiniz. Yargıtay uygulamaları gereğince imzalı ücret işçinin işe giriş ve işten çıkış saatlerini gösteren puantaj formları vb belgeler kanıtlamak için yeterli olacaktır. Günlük işe giriş ve işten çıkış saatlerini gösteren işyeri kayıtlarına göre fazla çalışma süreniz belirlenerek hesaplama yapılıp bordroda tahakkuk eden tutar mahsup edildikten sonra bakiye tutar işçiye ödenir.
Bordroda tahakkuk eden tutarlar sembolik nitelikte ise durum farklı olur. Örneğin belirtilen bu çalışma saatlerine göre işveren bordroda sembolik olarak her ay sabit 1 saat, 2 saat veya 3 saat gibi fazla çalışma tahakkukları yapmışsa işçi açacağı davada bunun sembolik olduğunu belirtip tanık anlatımlarıyla daha fazla çalışma yaptığını kanıtlayabilir.
İmzala ücret bordrolarında fazla çalışma tahakkuku bulunmadığı durum
İmzalı ücret bordrolarında fazla çalışma tahakkuku bulunmuyorsa işçi her türlü delille fazla çalışma tahakkukunu kanıtlayabilir. Uygulamada en çok tanık beyanlarına göre kanıtlama yoluna gidiliyor. Burada dikkat edilmesi gereken husus:
- tanıkların işçinin çalışma süresine tanıklık etmesi gerektiği, başka bir anlatımla tanıklar işçiyle aynı dönemde çalışmış olmalı ve işçinin çalışmasına bizzat şahit olmaları gerektiği
- tanıkların işverene karşı dava açmamış olmamaları, yani işverene karşı husumetlerinin bulunmaması gerekir
- tanıkların işçiyle ayın işyerinde çalışmış olmaları veya işçinin çalışma süresini bilebilecek durumda olmaları örneğin komşu işyeri çalışanları olması gerekir.
İşçinin pandemi döneminde yaptığı çalışmaya ilişkin değerlendirme
Yöneltilen soruda pandemi döneminde işçi anladığımız kadarıyla kısa çalışma ödeneğinden yararlandırılmış. ancak işçi evde kalması gerekirken fiili olarak çalıştırılmış. Bu durum yine tanık beyanıyla kanıtlanabilir. Yukarıda izah ettiğimiz şekilde tanık anlatımlarıyla kanıtlandığı durumda, işçi fark ücret talep edebilir. Yani işverenin eksik ödediği ücretinin kalan kısmının ödenmesi talep edilebilir. Ayrıca pandemi sürecinde çalışılan dönem için de fazla çalışma ücreti talep edilebilir.
Fazla çalışma ücreti ödenmeyen işçinin kıdem tazminatı talep hakkı
Yukarıda belirttiğimiz esaslara göre fazla çalışma ücretinizin ödenmediğini kanıtladığınız takdirde iş sözleşmenizi hak kazandığınız çalışmalara ilişkin ücretin ödenmediği gerekçesiyle feshedebilirsiniz. Bu durumda kıdem tazminatı hakkına sahip olacaksınız.
Yaptığımız değerlendirme uzman görüşü olup, hukuki bir değerlendirme değildir. Konusunda uzman bir avukata danışmanızı öneririz.
Sizde sorularınızı sosyal medya hesabımız olan https://www.facebook.com/iscidanismanlik üzerinden veya iscidanismanlik@gmail.com adresine göndereceğiniz bir iletiyle bize ulaştırabilirsiniz.
