Fazla sürelerle çalışma ücreti ile fazla çalışma ücreti birbirinden farklı kavramlardır. Bilindiği gibi yasal çalışma süresi haftalık 45 saattir. 45 saati aşan çalışmalar için fazla çalışma ücretini ödenir. Peki fazla sürelerle çalışma nedir ve ücreti nasıl hesaplanır.
Fazla sürelerle çalışma ne anlama gelir
Yapılan işin niteliği gereği zaman zaman işçi ile işveren arasında imzalanan sözleşmelerde haftalık 45 saatin altında çalışma süresi belirlendiği uygulamada çokça görülmektedir. İşçi ile işveren haftalık çalışma süresini 45 saatin altında belirlediği durumda fazla sürelerle çalışma ortaya çıkmaktadır.
İş Kanunun 41. maddesinde; “Haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle kırkbeş saatin altında belirlendiği durumlarda yukarıda belirtilen esaslar dahilinde uygulanan ortalama haftalık çalışma süresini aşan ve kırkbeş saate kadar yapılan çalışmalar fazla sürelerle çalışmalardır…” şeklinde düzenleme yapılmıştır. Buna göre iş sözleşmesinde haftalık çalışma süresinin 45 saatin altında belirlenmesi halinde, sözleşmede belirlenen haftalık çalışma süresinin üzerinde 45 saate kadar yapılan çalışmalar fazla çalışmalar fazla sürelerle çalışma olarak tanımlanmaktadır.
Örneğin işçi ile işveren arasında yapılan iş sözleşmesinde haftalık çalışma süresi 40 saat olarak belirlenebilir. İşçinin haftalık 40 saat üzerinde çalışası durumunda durumunda işçinin hakları neler olacaktır. Haftalık yasal çalışma süresi 45 saat olduğuna göre fazla çalışma ücreti alabilecek mi? İşte fazla sürelerle çalışma bu sorunun çözümü için İş kanununda yapılan bir düzenlemedir.
Fazla sürelerle çalışmaya örnek olay
İşçimiz ile işvereni arasında yapılan sözleşmede çalışma süresinin haftalık 40 saat olarak belirlendiğini düşünelim. Ancak işçimiz bazı haftalar 40 saat üzerinde örneğin yasal çalışma süresi kadar yani 45 saat çalışmış olsun. Buna göre fazla sürelerle çalışma süresi sözleşmede belirlenen 40 saat ile işçinin fiili olarak çalıştığı 45 saat arasındaki 5 saatlik farktan oluşacaktır. Arada kalan 5 saat fazla sürelerle çalışma olarak adlandırılmaktadır.
Neden fazla çalışma olarak değil de fazla sürelerle çalışma olarak adlandırılıyor? Bunun cevabı ise fazla sürelerle çalışma ücretinin fazla çalışma ücretinden farklı olarak hesaplanmasından kaynaklanıyor.
Fazla sürelerle çalışma nasıl hesaplanır?
Örneğimize devam edelim. İş sözleşmesinde haftalık çalışma süresi 40 saat olarak belirlendi. Ancak işçimiz bazı haftalar 45 saat çalıştı. Yani sözleşmede belirlenen süreden 5 saat fazla çalışmış oldu. İşte 5 saat fazla çalışılan bu süreye fazla sürelerle çalışma denilmektedir.
Fazla sürelerle çalışma ücreti ise fazla çalışma ücretinden farklı hesaplanır.
İş Kanunun 41. maddesi aynen; “…her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yirmibeş yükseltilmesiyle ödenir…” şeklindedir. Buna göre fazla sürelerle çalışma ücreti normal ücretin bir saate denk gelen tutarının 1,25 katıyla çarpılarak hesaplanacaktır.
Fazla sürelerle çalışma ücretiyle birlikte fazla çalışma ücreti alınır mı?
Örneğimize devam edelim. Sözleşmede haftalık çalışma süresi 40 saat belirlenmiş olsun. İşçimiz bazı haftalar 48 saat çalışmış olsun. İşte bu noktada fazla çalışma ücreti ortaya çıkmaktadır. İşçinin sözleşmede belirlenen haftalık çalışma süresinin yasal çalışma süresi olan 45 saate kadar olan çalışmaları için fazla sürelerle çalışma ücreti, yasal sürenin üzerinde yaptığı çalışmalar için ise fazla çalışma ücreti hesaplanması gerekecektir.
Fiili olarak 48 saat çalışıldığı için yasal çalışma süresine kadar olan 5 saatlik süre için fazla sürelerle çalışma ücreti hesaplanır. Bu hesaplamada saatlik ücretin 1,25 katı dikkate alınır. Yasal çalışma süresinin (45 saat) üzerindeki 3 saatlik çalışma süresi için ise fazla çalışma ücreti hesaplanır. Yani saatlik ücretin 1,5 katı üzerinden hesaplama yapılır.
Özetleyecek olursak;
- İş sözleşmesinde haftalık çalışma süresinin yasada belirlenen haftalık 45 saatlik çalışma süresinin altında belirlenmesi halinde fazla sürelerle çalışma oluşacaktır.
- Fazla sürelerle çalışma ücreti saatlik ücretin 1,25 katı ile ödenir.
- Haftalık çalışma süresi 45 saatin üzerinde olması halinde 45 saate kadar olan kısım için fazla sürelerle çalışma ücreti, 45 saati aşan kısım için ise fazla çalışma ücreti ödenir.
