Süt izni nedir? Nasıl kullandırılır?
İş Kanunu, kadın işçilerin 1 yaşından küçük çocuklarının beslenmesi için süt izni hakkını düzenlemiştir. 4857 sayılı İş Kanun’un 74/7. maddesinde yapılan düzenleme aynen aşağıda yer aldığı şekildedir.
Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam birbuçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.
Buna göre kadın işçiler doğumdan sonra çocuğu 1 yaşını doldurana kadar günde 1,5 saat süt izin kullanabilecektir. Süt izninin günün hangi saatlerinde kullandırılacağı kadın işçinin talebiyle belirlenir. Aynı şekilde 1,5 saatlik süt izninin tek seferde mi yoksa bir kaç seferde mi kullandırılacağı kadın işçinin talebine göre belirlenecektir. Ancak günde 1,5 saat olan süt birkaç gün birleştirilerek toplu halde kullandırılamaz.
Süt izni kullandırılması zorunlu mu?
Kadın işçinin talep etmesi halinde süt izni kullandırılması zorunludur. Ancak süt izni kadın işçinin talebiyle gerçekleşir. Kadın işçi süt iznini talep etmediği sürece işveren kullandırmak zorunda değil. Kadın işçinin talebine rağmen süt izni kullandırılmadığı zaman kadın işçi hangi haklara sahip olur?
Süt izin kullandırılmayan kadın işçiye fazla çalışma ücreti ödenir
İşveren, talep etmesine rağmen süt iznini kullandırmadığı kadın işçiye fazla çalışma ücreti ödemek zorundadır. Kadın işçinin günlük süt izni hakkı 1,5 saattir. Süt izni kullandırılmayan kadın işçiye saatlik ücretin 1,5 katı kadar fazla çalışma ücreti ödenmesi gerekmektedir.
Bir örnekle açıklayalım. Kadın işçinin günlük ücreti 300,00 TL olsun. Saatlik ücreti (300,00 / 7,5=) 40,00 TL, 1,5 katı (40,00 x 1,5=) 60,00 TL olacaktır. Kadın işçinin 1 ay boyunca fiili çalışılan 26 günde talep etmesine rağmen süt izni kullandırılmamış olsun. Kadın işçinin günlük süt izni 1,5 saat olduğu için 26 gün de (26 gün x 1,5 saat=) 39 saat olacaktır. Buna göre kadın işçimizin hak kazanacağı fazla çalışma ücreti (39 saat x 60,00=) 2.340,00 TL olacaktır.
Süt izni kullandırılmayan kadın işçi iş sözleşmesini feshederek kıdem tazminatı alabilir
İşçi haklarının yerine getirilmemesi halinde iş akdini feshederek kıdem tazminatına hak kazanabilecektir. Kadın işçi talep etmesine rağmen süt izni kullandırılmadığı durumda iş sözleşmesini feshedebilir. Bu durumda kıdem tazminatına hak kazanacaktır.
Yargıtay ne diyor?
Süt izninin kullandırılmasına ilişkin Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 19.01.2021 tarih ve 2020/4320 Esas, 2021/1447 Karar sayılı içtihadı bu konuda bize yol göstermektedir. İçtihat özetle aşağıdaki gibidir.
Taraflar arasında davacının süt izni ücretine hak kazanıp kazanmadığı konusunda uyuşmazlık bulunmaktadır. 4857 sayılı İş Kanun’un 74/7. maddesinde “Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam birbuçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.” şeklinde düzenleme bulunmaktadır. 4857 sayılı yasanın 104. maddesinde işverenin işin düzenlenmesine ilişkin bu madde hükmüne aykırı hareket etmesi durumunda para cezası uygulanacağı düzenlemesi de getirilerek süt izni kullandırılması idari yaptırıma bağlanarak güvenceye alınmıştır. Kanunda kadın işçilere verilmesi gereken izin süreleri emredici şekilde düzenlenmiştir. Süt izni hakkı bulunup da verilmemesi işçiye haklı fesih imkanı verirken, kullandırılmaması halinde fazla çalışma ücreti olarak talep edilebilir. Süt izni ile ilgili olarak Dairemizin 25.07.2017 tarih 2017/16933 esas 2017/19050 karar sayılı kararıyla, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 69/3. fıkrasında “İşçilerin gece çalışmaları yedibuçuk saati geçemez”, hükmüne göre gece çalışmasının zamlı ücret üzerinden ödeneceği hususunda bir kanuni düzenleme bulunmamakla birlikte, Dairemizin yerleşik içtihatları ile bu durum açıklığa kavuşturulmuş ve gece yapılan fazla çalışmaların zamlı ücret üzerinden ödenmesi gerektiği kabul olunmuştur. Süt izni konusunda da benzer yorum yapılmasının hakkaniyete ve Anayasa ve Kanun koyucunun amacına daha uygun olduğu “Yasa uyarınca kadın işçilere çocuklarını emzirmeleri için günde birbuçuk saat (aksi yönde ve fakat işçi lehine olmak üzere taraflar arasında süre düzenlemesi yapılabileceği gibi) süt izni verilmesi hususu işverenin insiyatifinde olan bir durum olmayıp, 4857 sayılı İş Kanunun 74/7. fıkrası uyarınca da bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağının işçi tarafından belirleneceği hüküm altına alınmış olup, işçinin süt izni kullanması gerektiği halde bu iznin kullandırılmaması durumunda, kullandırılmayan sürenin tespiti ile % 50 zamlı ücret üzerinden hesaplama yapılması gerektiğinin kabulünün Anayasanın 50/2. maddesine ve amaçsal yorum benimsemek suretiyle 4857 sayılı kanunun ruhuna daha uygun düşeceği ” değerlendirilmiştir.Somut uyuşmazlıkta da davacının süt iznini kullanamadığı süre tespit edilip % 50 zamlı ücret üzerinden hesaplama yapılması gerekirken yazılı gerekçe ile talebin reddi isabetsiz olup bozmayı gerektirmiştir.
