İş sözleşmesinin feshiyle birlikte bazı işverenler işçilere ihbar tazminatı, kıdem tazminatı, fazla çalışma, ücret vb işçilik alacaklarının ödendiğine ilişkin veya hiç bir işçilik alacağı olmadığına ilişkin bazı belgeler imzalattıkları bilinmektedir. İşverenler tarafından iş sözleşmesi sona eren işçilere imzalatılan bu belgelere ibraname denilmektedir. Başka bir anlatımla ibraname imzalayan işçi, ibranamede belirtilen alacaklarının ödendiğini ve başkaca hiçbir işçilik alacağı kalmadığını kabul ederek bu belgelere imzalamaktalar. İmzalanan bu belgelere ise ibraname adı verilmektedir. İbraname Türk Borçlar Kanunun 420. maddesinde düzenlenmiştir. Peki imzalanan bu belgeler geçerli olur mu?
İbranamenin geçerlilik şartları
İbranamenin geçerlilik şartları Türk Borçlar Kanununun 420. maddesinde düzenlenmiştir. İbranamenin geçerlilik şartlarını ayrı ayrı inceleyelim.
İbranamenin geçerli olması için yazıl yapılması gerekir
İbranamenin yazılı bir şekilde düzenlenmesi gerekir. Sözlü olarak yapılan ibranameler geçerli olmayacaktır. İşçinin sözlü olarak bazı şahitler huzurunda hiçbir alacağının bulunmadığını, alacaklarının tamamının ödendiğini beyan etmesi geçerli değildir. Bu nedenle ibranamenin yazılı bir şekilde düzenlenmesi gerekir.
Yargıtay içtihatlarında “İbranamenin tarih içermemesi ve içeriğinden de fesih tarihinden sonra düzenlendiğinin açıkça anlaşılamaması durumunda ibranameye değer verilemez” (Yargıtay 9.Hukuk Dairesi 5.11.2010 tarih ve 2008/37441 Esas, 2010/31943 Karar) şeklinde hükmetmektedir. Yargıtay içtihatlarına göre ibranamede tarih bulunması zorunludur. Tarih bulunmayan ibranameler geçerli değildir.
İbranameler iş sözleşme sona erdikten en az 1 ay sonra düzenlenmesi gerekir
İşçi ile işveren arasında iş ilişkisi devam ederken yapılan ibranameler geçerli olmayacaktır. Başka bir anlatımla henüz iş sözleşmesi feshedilmeden düzenlenen ibranameler geçerli değildir. Yargıtay içtihatlarında iş ilişkisi devam ederken alınan ibranamenin geçerli olmadığını belirtmektedir (Yargıtay. 9. HD. 12.07.2005 T., E. 19439, K. 25797; – Şahin ÇİL, İş Hukukunda İbra Sözleşmesi, İstanbul 2006, sh. 99 – 100).
Diğer yandan ibranamenin geçerli olması için iş sözleşmesi feshedildikten en az 1 ay sonra düzenlenerek imzalanmış olması gerekir. Yasada belirtilen 1 aylık süre ibranamenin düzenlenmesi için gerekli olup, iş sözleşmesinin feshine bağlı olarak hak edilen alacakların talep edilmesine ilişkin süre değildir.
İbranamede alacakların hangileri olduğu ve tutarları açıkça belirtilmesi gerekir
İbranamede hangi alacakların ibra edildiğinin açıkça belirtilmesi gerekir. Örneğin ihbar tazminatı, kıdem tazminatı fazla çalışma ücreti ve bunların tutarının açık bir şekilde belirtilmesi gerekmektedir. Alacakların toplamının yazılması yeterli değildir. Genel ve soyut olarak yazılan hangi alacağın olduğu belli olmayan miktarı belli olamayacak şekilde yazılan ibranameler geçerli olmayacaktır.
İbranamede belirtilen alacakların banka kanalıyla ödenmesi gerekir
İbranamede yer verilen alacakların ödenmesinin banka kanalıyla yapılması zorunludur. Banka kanalıyla ödenmediği durumda ibraname geçerli olmayacaktır. Diğer yollarla yapılan ödemeler makbuz hükmünde kabul edilecektir. Bunlar içerdikleri miktar kadarıyla alacağı sonlandırabilecektir. Bu durumda işçi daha fazla alacağı olduğunu iddia edebilir.
İbranamede belirtilen alacaklar tam ve eksiksiz ödenmelidir
İbranamede belirtilen alacaklar banka kanalıyla ödenmediği durumda ibraname geçerli olmayacaktır. Buna karşın ibranamede belirtilen alacak tutarlarının tamımı ödenmemiş olabilir. Bu durumda kısmi ödemeden söz etmek gerekecek. Kısmi ödeme yapılması durumunda ibranameye itibar edilmeyecektir. Böyle bir durumda ibraname makbuz hükmünde kabul edilecektir.
İbranamenin geçerli olması ne anlama gelir?
İbraname geçerli olursa işçi kendisine ödenen işçilik alacaklarından daha fazlasını hak ettiğini iddia edemez. İşverenden tüm alacaklarını almış kabul edilir.
Diğer bir hususta işçinin ibranamede belirtilen alacaklarının tam ve eksiksiz olarak hesaplanmış olması gerekir. Başka bir anlatımla ibranamede belirtilen alacaklar yukarıda belirttiğimiz şekilde tam ve eksiksiz ödenmiş olsa bile işçinin hak etmiş olduğu alacakların tam ve eksiksiz olarak hesaplanarak ibranamede belirtilmiş olması gerekir. İş sözleşmesi ister işçi tarafından sonlandırılmış olsun ister işveren tarafından sonlandırılmış olsun düzenlenen ibranamede belirtilen alacaklar eksik hesaplanmışsa ibraname geçerli olmayacaktır. Düzenlenen ibranamelerde işçinin hakları genellikle eksik olarak hesaplandığı uygulamada çokça rastlanan bir sorundur. Bu nedenle ibraname imzalayacak işçilerin haklarının tam ve eksiksiz hesaplanıp hesaplanmadığına dikkate etmesi gerekir. İbraname imzalanmış olsa bile haklarının eksik hesaplandığını düşünen işçilerin dava açması önem arz etmektedir. Eğer daha fazlasını hak ettiğini kanıtlarsa önceden ödenen tutarlar mahsup edilerek fark tutarlar üzerinden ödeme yapılmasına karar verildiği açılan davalarda görülmektedir.
