Fazla çalışma ücreti 4857 sayılı İş Kanununda yazılı ilkeler çerçevesinde, haftalık 45 saati aşan çalışmalar için ödenir. Bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen tutarının 1,5 katı üzerinden hesaplanır.
İş sözleşmelerinde veya toplu iş sözleşmelerinde fazla çalışma ücretinin işçinin aylık ücreti içinde olduğu yönünde düzenlemeler yapıldığı sıkça rastlanan uygulamalardandır. İş mevzuatı da işçinin bir yılda 270 saate kadar olan fazla çalışmasının temel ücretin içinde ödenebileceğini düzenlenebileceği yönündedir. Yıllık 270 saat fazla çalışma ücretinin temel ücrete dahil edildiği durumda işçinin aylık ücretinin de buna göre belirlenmesi gerekmektedir.
Yargıtay’ın ilke kararları
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 01.03.2022 tarih ve 2022/1770 Esas, 2022/2677 Karar sayılı ilamında özet olarak;
İş sözleşmelerinde fazla çalışma ücretinin aylık ücrete dahil olduğu yönünde kurallara sınırlı olarak değer verilmelidir. Dairemiz, 270 saatle sınırlı olarak söz konusu hükümlerin geçerli olduğunu kabul etmektedir.
… davacıya dönemsel olarak ödenen ücretler dikkate alınarak, fazla çalışma ücretinin asıl ücrete dahil olduğuna dair hükmün geçerli olup olmadığı denetlenmelidir. Davacıya ödenen ücretin, o dönemde yürürlükte bulunan asgari ücrete ilaveten ayda 22,5 saat karşılığı fazla çalışma ücretini aşması halinde iş sözleşmesi hükmünün geçerli olduğu kabul edilmelidir. Şu halde, tüm dosya kapsamı itibariyle davacının fazla çalışma ücretine esas net ücretinin 1.200,00 TL (Brüt 1.676,21 TL) kabul edildiği ve son çalışma dönemi (Ocak 2014) asgari ücretinin dahi net 846 TL (Brüt 1.071 TL) olduğu nazara alındığında iş sözleşmesindeki fazla çalışma ücretinin asıl ücrete dahil olduğuna dair hükme değer verilmemesi …
şeklinde içtihat etmiştir. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 05.04.2021 tarih ve 2021/3306 Esas, 2021/7614 karar sayılı içtihadında ise aynı yönde ilke kararına uygun içtihat etmiştir.
Davalı işveren, 270 saate kadar olan fazla çalışmaların ücrete dahil olduğunu iddia etmişse de dosya içerisinde 270 saat fazla çalışmanın ücret içinde olduğuna dair hüküm içeren iş sözleşmesi ibraz edilmemiştir.
Öncelikle davalı işveren tarafından iş sözleşmesinin ibraz edilmesi ve sözleşme içerisinde 270 saatin ücret içinde olup olmadığı hususunda hüküm bulunup bulunmadığının tespiti gerekmektedir. Sözleşmede 270 saatin ücret içinde olduğuna dair hüküm bulunması halinde davacının yılda 270 saatlik çalışması karşılığı fazla mesai ücretinin, ücretin içinde olduğu kabul edilmeli ve 270 saati aşan kısmı için fazla mesai ücreti kabul edilmelidir.
Yargıtay ilke kararlarına göre fazla çalışmanın aylık ücrete dahil olabilmesi aşağıdaki şartlara bağlıdır
İşveren ve işçi arasında düzenlenen iş sözleşmesinde fazla çalışma ücretinin aylık ücrete dahil olabilmesi aşağıda belirtilen şartların gerçekleşmesine bağlıdır.
- Fazla çalışmanın ücrete dahil olduğunun sözleşmede belirtilmesi gerekmektedir
- Sözleşmede belirlenen aylık ücretin asgari ücretten yüksek belirlenmesi gerekir. Başka bir anlatımla ücretin asgari ücrete aylık 22,5 saat fazla çalışma ücreti eklenmesiyle bulunan tutardan az olmaması gerekir.
- Kanun gereği aylık ücrete dahil edilen fazla çalışma süresinin bir yılda 270 saatten fazla olmaması gerekir.
- Aylık ücrete dahil olan yıllık 270 saate göre haftalık fazla çalışma süresi (270 saat /52 hafta = ) 5,2 saat olduğundan, haftalık fazla çalışma süresinin 5,2 saati aşmaması gerekir. Bu süreyi aştığı durumda aşan kısım için ayrıca fazla çalışma ücreti ödenmesi gerekir.
