Genel anlamda gece çalışması
İş Hukuku açısından gece süresi saat 20.00’de başlayarak en erken saat 06.00’ya kadar geçen dönem olarak belirlenmiştir. Bir işçinin haftalık çalışma süresi yasal olarak 45 saattir. Bu süreyi aşan çalışmalara ilişkin ücretin fazla mesai ücreti olarak ayrıca ödenmesi gerekmektedir. İşçilerin gece çalışması durumunda ise haftalık çalışma süresi 45 saati aşmasa bile, gece çalışılan günlerde yasal çalışma süresini aşan kısmın gece mesaisi olarak ödenmesi gerekmektedir.
İş hukukunda işçinin gece çalışma süresi ise yasal olarak 7,5 saattir. Ancak turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde işçinin yazılı onayının alınması şartıyla yedi buçuk saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir.
Gece çalışmasında 7,5 saati aşan çalışmalar fazla çalışma ücreti olarak ödenir
Gündüz çalışma yapan bir işçinin fazla çalışma ücreti alabilmesi için sadece bir günde normal mesai saatinin üzerinde fazla çalışma yapması yeterli değildir. İşçinin bir haftalık çalışma süresi 45 saati geçmesi halinde fazla çalışma ücreti ödenmektedir.
Bir işçinin gece çalışması yapması halinde, haftalık toplam çalışma süresi 45 saati geçmese bile gece çalışmasının yasal sınırları aştığında fazla çalışma ücreti ödenmesi gerekmektedir. Başka bir anlatımla bir gecede 7,5 saatin üzerinde çalışma yapan işçinin ( örneğin 10 saat ) 7,5 saati aşan çalışması fazla çalışma ücreti olarak (2,5 saat) işçiye ödenecektir. İşçinin çalışmasının gece olması durumunda fazla çalışma ücreti ödemek için haftalık çalışmasının 45 saat olması gözetilmez.
Bir örnekle açıklayacak olursak; işçi gece çalışmasında haftalık toplam 45 saat çalışmış olsun. Normalde bu işçi fazla çalışma ücreti alamaz. Ancak bazı günlerdeki çalışmasının örneğin haftada iki gün çalışmasının 10 saat olduğu durumda işçiye bu iki günde 7,5 saati aşan 2,5 saat için fazla çalışma ücreti ödenmelidir.
Gece çalışması yasak olan içler
- Gece dönemine denk düşen 20.00-06.00 saatleri arasındaki işçi postalarında, 18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilere gece çalışması yaptırılamaz.
- Kadın çalışanlar, gebe olduklarının sağlık raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar geçen sürede gece çalışmaya zorlanamaz.
- Yeni doğum yapmış çalışanın doğumu izleyen bir yıl boyunca gece çalıştırılması yasaktır. Bu sürenin sonunda sağlık ve güvenlik açısından sakıncalı olduğunun sağlık raporu ile belirlendiği dönem boyunca gece çalıştırılmaz.
- Gebe veya emziren çalışan günde yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamaz.
- Engelli işçinin gece vardiyasında çalıştırılmamasına yönelik İş Kanununda herhangi bir hüküm bulunmamaktadır. Ancak engelli işçinin gece çalışmasına engel bir durumu olduğuna dair sağlık kurulu raporu varsa gece çalışması yaptırılamaz.
Yargıtay kararı ne diyor?
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 29.03.2019 tarih ve 2015/32990 Esas, 2019/7188 Karar sayılı ilamında aşağıdaki gibi içtihat etmiştir.
Yine işçilerin gece çalışmaları Yasanın 69 uncu maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca günde yedibuçuk saati geçemez. Yasada belirtilen bu süre günlük çalışmanın, dolayısıyla fazla çalışmanın bir sınırını oluşturur. Gece çalışmaları yönünden haftalık kırkbeş saat olan yasal çalışma sınırı aşılmamış olsa dahi, günde yedibuçuk saati aşan çalışmalar için fazla çalışma ücreti ödenmelidir. Dairemizin kararı bu yöndedir (Yargıtay 9.HD. 23.6.2009 gün … E, 2009/17766 K).
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 02.07.2015 tarih ve 2015/17642 E, 2015/24006 K, sayılı kararında özetle;
…Günlük kanuni çalışma süresinin yarısından çoğu gece dönemine rastlayan çalışma gece çalışması sayılır. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 69. maddesinde “Çalışma hayatında “gece” en geç saat 20.00’de başlayarak en erken saat 06.00’ya kadar geçen ve her halde en fazla onbir saat süren dönemdir.” şeklindeki hüküm mevcuttur. Bu hükümler dikkate alındığında, davacının 20:00-08:00 saatleri arasında geçen 12 saatlik çalışmasının 20:00-06:00 saatleri arasındaki 10 saatlik kısmı, yani yarısından fazlası gece çalışması olduğundan, 20:00-08:00 saatleri arasındaki çalışmasının tamamının gece çalışması sayılması gerekir. Buna göre, 1,5 saatlik ara dinlenme, 20:00-08:00 saatleri arasındaki 12 saat çalışmadan düşülerek, günlük fiili çalışma 10,5 saat ve 7,5 saatlik gece çalışmasının kanuni sınırını aşan fazla mesai süresi de 10,5-7,5=günlük 3 saat olarak belirlenmesi gerekir. Günlük fazla mesai süresini 1,5 saat olarak hesaplayan bilirkişi raporuna itibar edilerek hüküm kurulması hatalıdır.
Merhaba yazınızı okudum bir bilgi almak istiyorum çalıştığım özel sektörde marketçi olarak çalışıyoruz 3 vardiya 12 saat olarak çalışma yapılıyor hafta tatili yok aylık 240 saat yapıyor asgari ücret alıyorum Excel de yaptığımız hesap çıkış yaptığımızda delil olarak kullanabilir miyim